Elektrik piyasasında futbol üzerine bir değerlendirme

Elektrik piyasasında futbol üzerine bir değerlendirme..

24.03.2016
Elektrik piyasasında futbol üzerine bir değerlendirme

Elektrik piyasası, son bir yıl içinde oldukça büyük değişimler geçirmiştir. Daha önceleri arz güvenliği sıkıntısı çeken piyasa, ilk defa santrallerin tüketim ve dolayısıyla fiyat azlığı nedeniyle şalter kapattığı dönemleri görmektedir. Bu sıkıntılı dönemin tam da “şeffaflık” konusunun gündeme geldiği günlerde geçiriliyor olması, hafif bir ironi içermektedir.

Elektrik piyasasının dinamiklerine hakim olmak, şebekenin dinamiklerine hakim olmayı gerekli kılmaktadır. Şebekenin sıkıntılarını önceden tespit edip yol haritaları ortaya çıkarmak ve bunu yaparken yaşanmış tecrübelerden faydalanmak, tıpkı eskiden futbolcu olan bir teknik adamın kendi tecrübelerinden fayda görmesi gibidir. 2016 yılı başından bu yana düşük seyreden piyasa fiyatlarının nedeninin Yenilenebilir Enerji Destekleme Mekanizması’ndan (YEKDEM’den) faydalanan kapasite olduğunu biliyoruz. Bu kapasitenin olası etkilerine ve sonuçlarına ise Ağustos 2014 ve Ağustos 2015 dönemlerinde değinmiş idik. Bugün baz yük santrallerinin devreye girememesi, arz güvenliği sıkıntısının tekrar gündeme gelmesine neden olabilecek ciddiyettedir. Forvetlerimiz iyi gol atıyor diyerek savunmadaki oyuncular birer birer oyundan düşürülmektedir. Son yıl 5 GW civarı bir kapasiteden 15 GW civarında bir kapasiteye çıkan YEKDEM konusunu çözebilmek için destekleme yapısını veya yerli katkıyı değiştirmeye çalışmak, elbette konunun çözümü yönünde adımlardır. Böylelikle yabancı oyuncu kullanmak yerine yerli forvetleri kullanarak “gol atma problemimizi (!)” çözebiliriz. Görünen o ki iletim sistemi işletmecisinin rehabilitesi gerçekleştirilmediği sürece, dönemsel olarak farklı kapasitelerin yaşadığı sıkıntıları tecrübe etmeye devam edeceğiz. Oysa şebekede elektrik var ise fiyatı var olabilir; ancak elektrik yok ise fiyatı kesinlikle yoktur! 11 kişi sahada olmadan bitiş düdüğünü bulmak zor...

Kurulu güce bakıldığında %30 civarı doğalgaz, %35 civarı HES kaynağı olan ülkemizde şebekemizin en büyük tecrübe konusu, doğalgaz ile su kapasitesini kullanma mahareti olmalıdır. Bu durumu, sol ve sağ ayak kullanan forvetlerin oyunda başarılı olduğu bölgelerin tayinine benzetebiliriz. Doğalgazımız ithal gelirken HES kapasitenin kullanımı ile ilgili çalışmalar, uzun zamandır bir değişikliğe uğramamıştır. Kurulu gücüne göre %20 kapasitesi yenilenebilir enerji destekleme mekanizmasına katılan bir şebekenin “meteorolojik tahmine dayalı şebeke yönetimi”nin olmaması kadar ilginç gollerden bir tanesi de, %35 kaynağı HES olan bir şebekenin “hidrolik kaynakların verimli kullanılması” konusunu gündeme getirmemesidir. Bilindiği kadarıyla havza optimizasyonu konusunda yol haritası veya mevzuat güncellemesine ilişkin gündemde olan bir çalışma yoktur. “Verimlilik ve HES kapasite” konusu, bir sonraki gole kadar sahaya inmeyecek gibi görünmektedir...

Diğer tarafta enerji dünyasında bambaşka senaryolar üzerinden varsayımlar yapmak mümkündür. Örneğin;

• büyük rezervuarlı özel mülkiyetteki HES kapasitenin cazip YEKDEM fiyatları nedeniyle sürekli üretim yapıyor olması, kamunun HES kapasitesinin bir şekilde kısılmasına neden olur ise,
• bu durum, EÜAŞ ile TETAŞ arasındaki ikili anlaşmaları etkiler ise,
• satın aldığı elektrik miktarı düşen TETAŞ, görevli perakende şirketleri ile olan ikili anlaşma miktarını düşürür ise,
• görevli perakendenin tüketimini yüksek tahminleyen ve anlaşan oyuncusu da optimum tahminleyen oyuncusu da piyasadan enerji almak durumunda kalır ise,
• piyasada arz ihtiyacı oluşması ile konvansiyonel kapasite tekrar devreye girmeye başlar ise,
• yerli kömürün desteklenmesi konusunun içine rahatça nüfuz edebilecek bu senaryo, talep eğrisinin değişimi ile piyasa fiyatlarında bir artış meydana getirir ise,
• bu artış, tarife fiyatlarını etkiler ve elektrik fiyatlarını yukarı çeker ise;

Maradona’nın İngiltere’ye attığı goldeki gibi bir "el" yine dikkatten kaçabilir mi? "Şeffaflık" için yapacağımız tanıma Maradona’nın eli dahil midir; yoksa önemli olan skor mudur?

Bugün Dünyada teknolojiyi çok etkin şekilde kullanma imkanına sahibiz. Şebekenin her türlü koşuluna karşı senaryolar üreterek eğitimler ve uygulamalar yapabileceğimiz enstrümanlar var çağımızda. Daha kararlı bir piyasa için dikkatlerin piyasa tarafından şebeke tarafına çekilmesinin gerekliliğini kabul etme vakti gelmiştir. Artık onlarca kamera var sahalarda! Aksi takdirde maçı bol gol atarak (!) bitireceğiz...


Tamer Emre
Elektrik Elektronik Mühendisi M.Sc., M.A.
PwC Türkiye


Twitter'da
takip et

@enerjiatlasi
Enerji HaberleriYeni Eklenen Santraller