2028 yılı ve sonrası Türkiye Serbest Piyasa Elektrik Fiyatları Oluşumu Üzerine Özet Yaklaşım
Elektrik fiyatlarını belirleyen en temel faktörler genel olarak değerlendirildiğinde, elektrik arzı ve elektrik talebidir denilebilir. Gerek “Arz” tarafında gerekse “Talep” tarafında oluşabilecek gelişmeler ise ayrı ayrı değerlendirilir.
Elektrik fiyatlarını belirleyen en temel faktörler genel olarak değerlendirildiğinde, elektrik arzı ve elektrik talebidir denilebilir. Gerek “Arz” tarafında gerekse “Talep” tarafında oluşabilecek gelişmeler ise ayrı ayrı değerlendirilir.
Arz ve Talep tahminleri yapılırken ise dikkat edilmesi gereken hususlar; geçmiş datalar, bugünkü veriler ve gelecek verileridir.
Elektrik Talebi
• Elektrik Talebini belirleyen birçok parametre bulunmaktadır. Bunların en önemli olanları aşağıda görülebilir.
• Geçmiş yıllarda oluşan talep ve talep artış oranları
• GSYİH ve GSYİH büyüme oranları
• GSYİH, büyüme ve talep arasındaki ilişki
• Nüfus artışı ve artış projeksiyonları
• Kişi başı elektrik tüketimi (KBET) ve KBET artışları
• KBET Türkiye ve OECD ortalama KBET kıyaslamaları
• KBET artış tahminleri
• Evsel talep artış tahminleri
• Endüstriyel gelişim ve endüstriyel talep artışı
• Ticari gelişim ve ticari talep artışı
• Genel aydınlatma talebi artışı
• Kamu talebindeki artış
• Dijitalleşme kaynaklı ekstra talep artışı
• Elektrikli Araçlardan gelecek talep artışı
• Akıllı bina-ticari işletme-endüstriyel tesis sistemlerindeki artış sebebiyle gerçekleşecek tasarruf
Elektrik Arzı
• Sisteme girecek yeni üretim santralleri, bu santrallerin elektrik üretim maliyetleri
• İşletmedeki santrallerin üretim tahminleri, üretimdeki azalmalar
• Kayıp kaçak oranlarındaki eksilmeler
• Elektrik ihracatı ve ithalatındaki değişiklikler
• Elektrik depolama sistemlerinin kurulum miktarı ve getireceği ek maliyetler
• Petrol, doğalgaz, kömür fiyatları
• Ana akım elektrik üretim teknolojilerinin kurulum maliyetlerindeki değişimler
Yukarıda ana hatları ile belirtilen faktörlerin her birinin ayrı ayrı incelemesi sonucunda elektrik fiyatları daha doğru tahmin edilebilir. Bütün bunlara ek olarak Global Ekonomik dönüşümler ve trendler de değerlendirilmeye dahil edilmelidir.
Serbest Piyasa Ortalama Elektrik Fiyatı Tahmini: Genel Yaklaşım
Elektrik fiyat tahmini için özet olarak bir değerlendirme yapmak gerekirse;
• 2011-2013 yıllarında serbest piyasa elektrik fiyatları 8.5-9 USDcent/kWh düzeyinde gerçekleşmiştir. 2009 krizinden sonra büyüme sürecine giren Türkiye’de artan elektrik talebi ile birlikte elektrik fiyatları da 2019 yılı fiyatlarının oldukça üzerinde gerçekleşmiştir. 2019 yılı Ağustos ayında ise serbest piyasa ortalama fiyatları 5.3 USDcent/kWh olarak gerçekleşmiştir.
• Fiyatların bu seviyeye inmesindeki temel sebep 2016, 2018 yıllarında yaşanan ve 2012-2020 yıllarında devam eden ekonomik kriz ve buna bağlı olarak daralan ekonomi ve doğal olarak daralan elektrik talebidir. Bütün bunlara ek olarak 2020 yılındaki pandemi sebebi ile 2020 yaz aylarında ise fiyat 4.5 USDcent/kWh olarak gerçekleşmiştir. 2021 başında ise fiyatlar 4.7-5 USDcent/kWh civarında seyretmiştir.
• Bu kriz döneminden çıkışın ardından yeniden büyüme süreci ile birlikte elektrik fiyatlarının 2011-2013 yılları seviyelerine geleceği tahmin edilebilir.
• Türkiye Kişi Başı Elektrik Tüketim ortalaması OECD ülke ortalamalarının üçte biri seviyesindedir. Gelişen ekonomiye bağlı olarak gelişen konfor düzeyi de elektrik talebinin artmasına yol açacaktır.
• 4800 MW gücünde kurulacak olan Nükleer Enerji Santralinin elektrik satış fiyatı 12.35 USDcent/kWh olarak belirlenmiştir. Bu da elektrik fiyatlarını yukarı çekecektir.
• Elektrik araçlar önümüzdeki 5-10 yıl içinde önemli oranda artmaya başlayacak ve 10 yıl sonra toplam elektrik talebini tek başına bugünkü seviyenin yaklaşık 2 misline taşıyabilecektir.
• Dijitalleşme ve akıllı araç gereçlerin yaygınlaşması ile iletişim networküne milyonlarca yeni cihaz bağlanacak ve bu cihazların elektrik talebi toplam elektrik talebini daha da artıracaktır.
Bütün bu özet değerlendirmeler ışığında elektrik fiyatlarının 2011-2013 seviyelerinin daha üzerine çıkacağı tahmin edilebilir. Serbest piyasa ortalama fiyatlarının 12 USDcent/kWh seviyelerine gelebileceği hatta daha yüksek olacağı beklenebilir. Bu fiyatlar elektriğin görece daha ucuz olduğu gece fiyatlarını da kapsamaktadır.
2028 yılı ve sonrası Güneş Santrallerinin Elektrik Satış Fiyatı
Güneş santralleri elektrik fiyatlarının en düşük seviyede seyrettiği gece saatlerinde üretim yapmamaktadır. Güneş santrallerinde üretilen elektriğin satış fiyatları hesaplanırken, güneşin yoğun olduğu gün ve saatler belirlenerek, bu gün ve saatlerde oluşacak elektrik fiyatlarına odaklanmak gerekir.
Türkiye anlık elektrik talebi (Puant) yaz aylarında klima tüketiminin maksimum olduğu gün ve saatlerde en yüksek değerlere ulaşmaktadır, dolayısı ile serbest piyasa elektrik fiyatları da bu saatlerde zirve yapmaktadır. Bahsedilen saatlerde de Güneş Santralleri maksimum üretim yapmaktadır.
Serbest piyasa ortalama fiyatlarının 10-12 USDcent/kWh seviyelerinde gerçekleştiği bir dönemde Güneş Santrallerinin ortalama elektrik satış fiyatları bu oranların bir miktar daha üzerine çıkabilecektir. Genel bir tahminle, 2028 yılında bu fiyatların 13-14 USDcent/kWh olarak gerçekleşeceği beklenebilir.
